Chi nhánh đầu tư tiền điện tử của Andreessen Horowitz (a16z) đã công bố một báo cáo sâu rộng, cho rằng blockchain có thể trở thành nền tảng định hướng cho sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) — hướng tới mô hình đề cao quyền sở hữu cá nhân, dữ liệu mở và cơ chế kiểm soát phi tập trung.
Blockchain và AI: Cặp đôi kiến tạo hạ tầng số minh bạch
Báo cáo nhấn mạnh rằng các giao diện AI như mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cần một lớp dữ liệu cá nhân bối cảnh mà không yêu cầu huấn luyện lại nhiều lần. a16z đề xuất lưu trữ các thông tin này trong ví tự quản của người dùng – đóng vai trò như một “hộ chiếu tác nhân” (agent passport), giúp AI truy cập sở thích, lịch sử tương tác và thông tin cá nhân một cách an toàn và tức thì.
Thông qua lớp danh tính dựa trên blockchain, các tác nhân AI có thể “mang theo” thông tin xác thực, năng lực, và phương thức thanh toán khi hoạt động trên các nền tảng như email, Slack hoặc bất kỳ giao diện kỹ thuật số nào. Các hệ thống xác minh như World ID của World Chain cũng được xem là chìa khóa để phân biệt người thật với bot, đặc biệt quan trọng trong thời đại nội dung do AI sinh ra tràn lan.
DePIN: Mở đường cho thị trường điện toán phi tập trung
Ở cấp hạ tầng, báo cáo đặc biệt đề cập đến vai trò của DePIN (Decentralized Physical Infrastructure Networks) – các mạng phi tập trung sử dụng GPU và năng lượng nhàn rỗi từ máy tính cá nhân, trung tâm dữ liệu để tạo ra thị trường điện toán cạnh tranh, giảm sự phụ thuộc vào những ông lớn như Amazon Web Services hay Google Cloud.
Bên cạnh đó, các “lớp đồng bộ hóa” on-chain sẽ đảm bảo mã nguồn và thông tin do AI tạo ra được cập nhật nhất quán, minh bạch. Nhà phát triển có thể nhận phần thưởng bằng token khi phát hiện lỗi hoặc đóng góp bản vá — mọi thứ được đồng bộ tự động qua hợp đồng thông minh.
Thanh toán vi mô và bản quyền dữ liệu: Blockchain tái định hình kinh tế AI
Báo cáo hình dung một tương lai nơi mọi hành vi tiêu dùng và tương tác AI đều được mã hóa thành giao dịch vi mô (micropayment) trên mạng blockchain phí thấp:
- Mua sắm online: Người dùng truy vấn AI để gợi ý sản phẩm, và phần thưởng sẽ được chia về các nguồn dữ liệu liên quan.
- Truy cập website: Bot phải ký quỹ token và trả phí theo lưu lượng; người dùng đã xác minh có thể truy cập miễn phí.
- Huấn luyện AI: Mọi đoạn dữ liệu sử dụng để đào tạo mô hình sẽ được lưu lại trên sổ cái bất biến, giúp trả tiền bản quyền tự động cho nhà xuất bản.
Quản lý tài sản trí tuệ bằng hợp đồng thông minh
Để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (IP), a16z đề xuất thiết lập các sổ đăng ký công khai on-chain, nơi quyền sở hữu được gắn trực tiếp vào tài sản kỹ thuật số qua metadata. Việc cấp phép có thể được tự động hóa bằng hợp đồng thông minh, cho phép tác giả nhận phí hoặc cấp quyền phái sinh minh bạch – biến nguy cơ sao chép thành dòng tiền bản quyền liên tục.
Với người dùng, việc xem quảng cáo cũng sẽ được “token hóa”: chỉ cần tiết lộ thông tin tối thiểu, họ sẽ được trả phí nhỏ để xem quảng cáo phù hợp, thông qua bằng chứng không tiết lộ (zero-knowledge proof) nhằm bảo vệ quyền riêng tư.
AI đồng hành, nhưng quyền kiểm soát thuộc về người dùng
Trong tương lai, các AI đồng hành trong học tập, y tế hay chăm sóc sức khỏe sẽ hoạt động dưới khóa cá nhân của người dùng – thay vì bị kiểm soát bởi các doanh nghiệp trung gian. Blockchain kháng kiểm duyệt kết hợp với ví trừu tượng tài khoản (account abstraction) sẽ giúp đơn giản hóa trải nghiệm, loại bỏ nhu cầu ghi nhớ cụm từ khóa (seed phrase), đồng thời đảm bảo quyền truy cập và bảo mật dữ liệu cá nhân lâu dài.
A16z kết luận rằng blockchain và machine learning đang hội tụ để kiến tạo một Internet mới – nơi động lực kinh tế, truy xuất nguồn gốc và cơ chế quản trị minh bạch được tích hợp ngay từ tầng giao thức. Sự kết hợp này không chỉ là xu hướng công nghệ, mà còn là tuyên ngôn cho quyền tự chủ dữ liệu và nền kinh tế kỹ thuật số công bằng hơn.
