Trong một tuyên bố gần đây, Vitalik Buterin – đồng sáng lập Ethereum – đã bày tỏ sự kinh ngạc trước thành tựu mới của công nghệ zero-knowledge proof (ZK-proof), cho rằng đây là một “bước tiến phi thường”. Cụ thể, nhóm phát triển do Uma Roy dẫn đầu đã thành công trong việc tạo ra chứng minh ZK theo thời gian thực trên Ethereum – điều mà cách đây một năm còn được coi là “không tưởng”.
Từ “viễn tưởng” thành hiện thực
Zero-knowledge proof (ZK-proof) là công nghệ cho phép xác minh thông tin mà không cần tiết lộ dữ liệu gốc, đóng vai trò quan trọng trong bảo mật và mở rộng blockchain. Tuy nhiên, việc thực hiện chứng minh ZK theo thời gian thực từng được giới chuyên gia đánh giá là còn cách xa hiện thực.
Mới đây, nhóm của Uma Roy đã phá vỡ giới hạn này, chứng minh rằng công nghệ ZK có thể hoạt động ngay lập tức trên Ethereum. Buterin nhận định: “Đây là một thành tựu đáng kinh ngạc, cho thấy tốc độ phát triển nhanh chóng của mật mã học hiện đại.”
Những thách thức còn tồn tại
Dù được cộng đồng đón nhận nhiệt liệt, một số chuyên gia như Zeng Jiajun (nhà nghiên cứu blockchain) vẫn tỏ ra hoài nghi, cho rằng hệ thống này cần vượt qua nhiều rào cản trước khi áp dụng trên quy mô lớn.
Buterin cũng chỉ ra 3 hạn chế chính:
- Hiệu suất chưa ổn định: Hệ thống xử lý tốt các trường hợp thông thường nhưng chưa tối ưu cho tình huống cực đoan – yếu tố sống còn để triển khai trên Ethereum Layer 1.
- Thiếu xác minh toán học: Chưa trải qua formal verification (kiểm định hình thức), nghĩa là vẫn tồn tại rủi ro lỗi tiềm ẩn.
- Tiêu thụ năng lượng cao: Mức tiêu thụ hiện tại lên tới 100 kW, quá lớn so với mục tiêu 10 kW để phù hợp với thiết bị cá nhân.
Tương lai của ZK-proof và Ethereum
Buterin tin rằng, nếu khắc phục được các hạn chế trên, ZK-proof sẽ đóng vai trò then chốt trong:
- Mở rộng quy mô Ethereum (Scalability), đặc biệt khi nâng giới hạn gas lên gấp 10-100 lần.
- Tăng tốc giao dịch mà vẫn đảm bảo tính bảo mật.
- Ứng dụng DeFi & NFT với chi phí thấp hơn.
Thành tựu của nhóm Uma Roy đánh dấu bước nhảy vọt trong công nghệ ZK, nhưng vẫn cần thêm thời gian để hoàn thiện. Buterin nhấn mạnh: “Chúng ta đang tiến gần hơn đến tương lai của blockchain mở rộng và riêng tư, nhưng chặng đường phía trước vẫn còn dài.”
